Submenu

Van ‘dokter, zegt u het maar’ naar samen beslissen

Frederique Nagtegaal ♛ 05-10-2021
4572 keer bekeken 0 reacties

Het Stimuleringsprogramma Samen beslissen bevordert projecten die streven naar begrijpelijke en vindbare informatie over de kwaliteit van zorg. Het gaat om projecten die zorgverleners en patiënten leren die informatie te gebruiken om samen te beslissen. Lees verder, of ga direct naar de praktijkvoorbeelden en ervaringsverhalen.

Stimuleringsprogramma

Zorginstituut Nederland voert het stimuleringsprogramma uit in opdracht van het ministerie van VWS. Het stimuleringsprogramma bestaat uit 2 subsidieregelingen:

Met concrete projecten met een looptijd van 2 jaar, geven we een impuls aan het leren gebruiken van uitkomstinformatie bij samen beslissen. En wisselen we ervaring en kennis uit. Hiermee ontstaat samenhang en beweging in samen beslissen met uitkomstinformatie.

Financiering

In het Stimuleringsprogramma staat ieder jaar een ander thema centraal. Het programma bestaat sinds 2016. Elk jaar is in totaal 5 miljoen euro beschikbaar voor projecten met een looptijd van 2 jaar. Belangrijke criteria om financiële ondersteuning te kunnen krijgen:

  • projecten zijn na afloop van de subsidieperiode zo goed ingebed in de praktijk, dat ze zelfstandig kunnen worden voortgezet;
  • de opgedane kennis en bereikte resultaten worden landelijk gedeeld en zijn zonder winstoogmerk toegankelijk.

Eerste ronde: Transparantie over de kwaliteit van zorg

De eerste ronde van het stimuleringsprogramma had als naam: Transparantie over de kwaliteit van zorg. Deze ronde liep van jaargang 2016 tot en met 2019 en richtte zich per jaargang op een specifiek thema:

Uitbreiding subsidie

Bij de start van het stimuleringsprogramma Samen beslissen in 2016 werd 20 miljoen euro beschikbaar gesteld tot 2020: 5 miljoen euro per subsidiejaar. Door de hoge kwaliteit van de ingediende voorstellen, is in 2018 besloten eenmalig het subsidieplafond voor dat jaar te verhogen tot 11,1 miljoen euro.

De projecten die in 2018 zijn goedgekeurd, zetten bestaande uitkomstindicatoren in bij het samen beslissen door artsen en hun patiënten in de tweedelijnszorg. De uitbreiding van het subsidiebedrag onderstreept het belang van het thema samen beslissen.

Inmiddels zijn 48 projecten ontwikkeld en financieel ondersteund in het kader van het Subsidieregeling Transparantie over de Kwaliteit van Zorg. Het gaat om:

Succes

De subsidieregeling Transparantie over de kwaliteit van zorg bleek een succes. Daarom is een tweede ronde van de subsidieregeling gestart. Dit vervolg heeft de titel: Leren gebruiken van uitkomstinformatie voor Samen beslissen.

Tweede ronde: Leren gebruiken van uitkomstinformatie voor Samen beslissen

De subsidieregeling Leren gebruiken van uitkomstinformatie voor Samen beslissen is bedoeld voor projecten die samen beslissen makkelijker maken door gebruik van bestaande uitkomstinformatie. Deze subsidieregeling heeft een looptijd van 5 jaar (2021 – 2025). Waarbij jaarlijks weer een specifiek thema de basis vormt. In 2021 is het thema: ‘Samen beslissen met kwetsbare ouderen’. 7 projecten starten in 2021.

Bekijk de praktijkvoorbeelden en ervaringsverhalen van de projecten hieronder.

Samen beslissen bij ouderen met meerdere chronische aandoeningen is vaak nog ingewikkeld. Artsen zijn vooral gewend om uit te leggen, ouderen zijn gewend hun lot in handen van de dokter te leggen. Samen beslissen legt de nadruk meer op waarden en doelen en minder op medische aspecten.

Traditioneel zijn artsen gericht op het genezen of draaglijk maken van aandoeningen. Ze volgen de richtlijnen en schrijven medicijnen voor. Het gesprek met ouderen in de spreekkamer verloopt weinig gestructureerd, meestal volgens de klachten waarmee de patiënt in de spreekkamer komt. De vraag hoe een oudere zijn of haar gezondheid ervaart en wat belangrijk is voor hem of haar, wordt vaak niet gesteld.

Cultuurverandering

De TOPIC SF-vragenlijst is een hulpmiddel om een echt gesprek tussen geriater en patiënt en samen beslissen te stimuleren. Onderzoeker Ruth Pel van Vilans als onderdeel van haar promotieonderzoek hulpmiddelen voor ouderen en trainingen voor zorgverleners. "Samen beslissen vraagt een cultuurverandering bij zowel zorgverleners als ouderen", zegt ze. 
"De gehanteerde TOPIC SF-vragenlijst is een verkorte versie van een uitgebreide vragenlijst voor patiënten die is ontwikkeld om de effecten van het Nationaal Programma Ouderenzorg te meten. In samenspraak met de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG) is die teruggebracht tot een vragenlijst die eenvoudig is in te vullen en toch veel informatie geeft."

Waar wilt u over praten?

De vragen gaan onder meer over de ervaring van pijn, het geheugen en problemen in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij aankleden, boodschappen doen en het onderhouden van sociale contacten. Verder vullen ouderen in wat zij verwachten van het bezoek aan het ziekenhuis, waar ze minder last van zouden willen hebben en waar ze over willen praten met de geriater.

"Mensen kunnen de vragenlijst thuis op hun gemak invullen", zegt Pel, "eventueel met de partner of een andere naaste. Op papier of op de computer. De geriater krijgt de vragenlijst voor het consult en kan aan de hand van de antwoorden in gesprek met de patiënt."

Voorbereiding op gesprek

Judith Wilmer is klinisch geriater in het Catharinaziekenhuis Eindhoven, een van de ziekenhuizen die meededen aan het project. "Het is goed dat er een vragenlijst is voor ouderen met meerdere chronische aandoeningen" zegt ze. "Door het invullen van de lijst, bereiden patiënten zich tegelijk voor op het gesprek. In de soms intimiderende omgeving van het ziekenhuis blijven sommige onderwerpen nog wel eens onbesproken. Aan de hand van de vragenlijst komen ze toch aan bod."

Ander gesprek

"Dankzij de vragenlijst krijg je een ander gesprek, over wat mensen willen kunnen. Daar kan je het dan verder over hebben met de 3 goede vragen van Samen beslissen. En wanneer patiënten de lijst regelmatig invullen, kunnen we de ontwikkeling volgen en eventueel doelen bijstellen."

Consult met virtuele oudere

Om geriaters met de vragenlijst te leren werken, heeft Pel een toolbox gemaakt met:

  • een opzet van de implementatie;
  • een stappenplan;
  • informatiemateriaal voor arts en patiënt, en;
  • een e-learning.

"De e-learning begint met het opnemen van een consult met een oudere patiënt uit de klinische praktijk", vertelt Pel. "Daarna gaat de arts met een virtuele oudere patient oefenen met samen beslissen en de vragenlijst. Na afloop van de training luistert de arts de opname terug met de nieuw opgedane kennis. Sommige artsen vertelden me dat ze met het schaamrood op de kaken zaten."

Eyeopener

"Wij dachten dat we het als team goed deden", zegt Judith Wilmer. "Maar we scoorden niet meer dan 39 op een schaal van 100. En dat was nog hoger dan het gemiddelde. Dat was een echte eyeopener. Met hulp van de training hebben we onze communicatie aangepast. Vaak zijn het simpele dingen, zoals tegen de patiënt je verwachting uitspreken: Nu wil ik het hierover hebben en ik zou het fijn vinden als u meedenkt en als u mij vertelt wat u graag wilt."

De tijd is om

Een ander voorbeeld is het afronden van het gesprek. "Ik vroeg aan het einde van een consult: 'Hebt u nog vragen?' Ik dacht dat ik daarmee voldoende ruimte gaf. Maar veel ouderen horen dan: 'De tijd is om'. Als je het iets anders formuleert, nodig je ze wel uit om met vragen te komen. Bijvoorbeeld: 'Ik kan me voorstellen dat het vragen bij u oproept'."

Oude gewoonten

Om te voorkomen dat de geriater terugvalt in oude gewoonten, wordt de training 3 keer herhaald: na 1 maand, na 3 maanden en na een halfjaar. Dit moet eraan bijdragen dat de arts volgens de nieuwe werkwijze blijft werken.

Themabijeenkomsten voor ouderen

Ook ouderen moeten een omslag maken. Zij moeten van tevoren nadenken over het gesprek met hun geriater en over wat voor hen belangrijk is. Geriaters krijgen informatiemateriaal dat ze naar hun patiënten kunnen sturen. Daarin wordt het belang van de vragenlijst uitgelegd. Verder is ouderenorganisaties KBO-PCOB en KBO Brabant nauw betrokken bij het project. Er is een folder gemaakt en er heeft een artikel gestaan in het Magazine van KBO-PCOB dat naar de kwart miljoen leden gaat. De meer dan 800 lokale afdelingen besteden aandacht aan Samen beslissen in themabijeenkomsten.

Gespreksmodel

Het gespreksmodel is in 4 ziekenhuizen ingevoerd. De geriaters die ermee werken zijn enthousiast, weet Pel. Beroepsvereniging NVKG heeft uitgesproken dat werken met de TOPICS SF-vragenlijst de norm moet worden voor de hele beroepsgroep en er is gestart met een project om in 20 andere ziekenhuizen trainingen te geven. Ook huisartsen hebben belangstelling getoond; in 3 regio’s gaan huisartsen samen met geriaters Samen beslissen met TOPICS-SF implementeren. 

ICT-uitdagingen

Ondanks het enthousiasme voor de nieuwe werkwijze zijn er enkele knelpunten bij de implementatie. In het ideale geval zouden ouderen de vragenlijsten digitaal invullen en worden de antwoorden na een klik op verzenden direct ingelezen in het systeem van het ziekenhuis. Zover is het echter nog niet. Veel ouderen zijn niet digitaal vaardig. Zij vullen de vragenlijst in op papier. Het ziekenhuis moet dat dan vervolgens digitaliseren.

"Als de vragenlijst al digitaal wordt ingevuld, dan is het vaak een probleem om de resultaten te uploaden naar het systeem van het ziekenhuis", zegt Pel. "Op ICT-vlak ligt er nog een flinke uitdaging. Gelukkig werken steeds meer ziekenhuizen met digitale PROM-systemen. Maar als we deze werkwijze in de keten willen toepassen, wordt het nog complexer. Huisartsen werken vaak weer met andere systemen dan het ziekenhuis."

Meer weten?

Lees meer over dit project: Samen beslissen bij ouderen met multimorbiditeit.

Afbeeldingen

Stimuleringsprogramma 2018

Waarderen

X (voorheen Twitter)

0  reacties

Cookie-instellingen